โรคเส้นประสาท ภาวะแทรกซ้อนจากโรคเบาหวาน
โรคเส้นประสาทเป็นภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาทที่พบบ่อยที่สุดในผู้ป่วยเบาหวาน และเป็นสาเหตุที่พบบ่อยที่สุดของโรคเส้นประสาทโดยทั่วไป
ความเสื่อมของเส้นประสาทนี้ มีหลายสาเหตุร่วมกัน แต่ที่กล่าวถึงมากที่สุด คือ การบาดเจ็บของหลอดเลือดขนาดเล็กจากอนุมูลอิสระของออกซิเจนร่วมกับการเพิ่มขึ้นของซอร์บิทอลจากเอนไซน์ (Aldose reductase) ที่เหนี่ยวนำโดยระดับกลูโคสที่สูงขึ้นในเลือด การเพิ่มขึ้นนี้มีผลต่อการทำงานของเซลล์ประสาทและมีการสร้างอนุมูลอิสระของออกซิเจนเพิ่มขึ้น หรืออาจเกิดจากการกระตุ้น Protein kinase C, การสะสมของสาร advanced glycation endproducts มีการสะสมของสารประกอบทางภูมิคุ้มกันและสารสื่ออักเสบ และการทำงานที่ผิดปรกติของเซลล์ประสาทที่เกี่ยวข้อง
การวินิจฉัย
โดยทั่วไปการวินิจฉัยโรคเส้นประสาทเบาหวานนี้ มักใช้ลักษณะเวชกรรมเป็นหลัก เนื่องจากผู้ป่วยเบาหวานมักมีโรคร่วมอื่น จึงควรวินิจฉัยแยกโรคเส้นประสาทจากเหตุอื่น เช่น ภาวะไตวาย ภาวะขาดสารอาหาร โรคทางระบบภูมิคุ้มกัน โรคเลือด พิษจากยาหรือสารพิษอื่น ส่วนโรคในระบบอื่นที่อาจมีอาการคล้ายกัน เช่น ช่องไขสันหลังตีบแคบ ทำให้เกิดการกดทับรากประสาทหรือไขสันหลัง เอ็นฝ่าเท้าอักเสบ ในรายที่มีโรคเส้นประสาทขนาดเล็ก ควรตรวจการทนต่อน้ำตาล
การรักษา
การรักษาสามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่ม คือ การป้องกันโรค การบรรเทาอาการ และการป้องกันภาวะแทรกซ้อน ปัจจัยที่สำคัญที่สุด คือ การควบคุมเบาหวานอย่างเคร่งครัด จากการศึกษาระยะยาว พบว่าสามารถป้องกันหรือชะลอโรคเส้นประสาทนี้ได้มาก
ผู้ป่วยที่มีอาการปวดประสาทที่เรียกว่า ภาวะปวดเหตุพยาธิสภาพประสาท มักมีความทุกข์ทรมานจากโรคมาก ซึ่งส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของผู้ป่วย การบรรเทาอาการปวดจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง ผู้ป่วยมักมีอาการปวดหลายลักษณะร่วมกันและมักไม่ตอบสนองกับยาแก้ปวดทั่วไป แต่จะตอบสนองกับยากลุ่มที่ออกฤทธิ์กับระบบประสาทโดยตรง เช่น ยาต้านเศร้า และยากันชัก นอกจากนั้นยาอื่นที่มักใช้เป็นยาเสริม เช่น ยาทา 0.075% capsaicin cream ยาเหล่านี้อาจให้ร่วมกันได้ เมื่อใช้ยาเดียวไม่ได้ผล
ผู้ป่วยควรได้รับการตรวจเท้าและรองเท้าอย่างสม่ำเสมอ เพื่อป้องกันและรักษาแผลที่อาจขึ้นแต่เนิ่นๆ อาจพิจารณาใช้รองเท้าพิเศษหรือกายอุปกรณ์ ถ้าจำเป็น ควรป้องกันอุบัติเหตุจากการสูญเสียความรู้สึก เช่น การสัมผัสกับสิ่งที่ร้อน โดยไม่ได้ตั้งใจ หากมีปัญหาการเดิน ควรได้รับการฝึกสมดุลการทรงตัว และป้องกันการล้ม ผิวหนังในบริเวณแขนขาที่มีปัญหาเส้นประสาทขนาดเล็ก มักแห้งและแตกง่าย จึงควรใช้ครีมทาเพื่อเพิ่มความชุ่มชื้นบ่อยๆ และหลีกเลี่ยงการเกาเมื่อรู้สึกคัน
ที่มา : วารสารเบาหวาน สมาคมโรคเบาหวานแห่งประเทศไทย